 لە کۆمەڵگایەکدا کە هێشتا وەک دووانەیەکی داخراو مامەڵە لەگەڵ ڕەگەز دەکات: "پیاو" یان "ژن"، بوون لە دەرەوەی ئەم چوارچێوەیە دەبێتە کردەوەیەکی یاخیبوونێکی ڕانەگەیەندراو. کەسانی جێندەری نا دووانەیی- ئەوانەی کە ناسنامەی ڕەگەزییان لە پۆلە تەقلیدییەکاندا جێی نابێتەوە- لە عێراق لە نێوان دوو جیهاندا دەژین، بەبێ دانپێدانانی یاسایی، پاراستنی کۆمەڵایەتی، یان نوێنەرایەتییەکی مانادار لە گوتاری گشتیدا.
بۆ زۆرێک لە کەسانی غەیرە دووانەیی، خەباتەکانیان لە کایەی گشتیدا دەست پێناکات، بەڵکو لە کایەی تایبەتەوە دەست پێدەکات. خێزان- کە بڕیارە سەرچاوەی ئاسایش بێت- دەتوانێت ببێتە سەرچاوەی سەرەکی فشار، بەو پێیەی چاوەڕوان دەکرێت تاکەکان بەپێی پێوەرە توندەکان کە لە جل و بەرگەوە دەست پێدەکات، درێژدەبێتەوە بۆ شێوازی قسەکردن، هاوڕێ، تەماح و تەنانەت خەونەکانی بۆ داهاتوو، ڕەگەزی خۆیان "ئەنجامبدەن". ئەوانەی پابەند نین بەم پێوەرانە، بە سەرزەنشت، توندوتیژی، هەڕەشەی دوورخستنەوە، یان هەوڵدان بۆ "ڕاستکردنەوەی" ناسنامە لە ڕێگەی ئایین، پزیشکی، یان هێزەوە بەرەوڕوو دەبنەوە. هەروەها دامودەزگاکانی عێراق، چ پەروەردەیی، پزیشکی، یاسایی، یان ئایینی، لەسەر بنەمای بایۆلۆژی و دووانەیی مامەڵە لەگەڵ ڕەگەز دەکەن. هیچ بژاردەیەکی فەرمی نییە کە ناسنامەی نادووانەیی بناسێت، ئەمەش بۆشایی یاسایی و مرۆیی دروست دەکات کە کەسانی غەیرە دووانەیی بخاتە دۆخێکی لاوازەوە. بەڵگەنامە فەرمییەکان ناسنامەیان نیشان نادەن و لەوانەیە ناچاربن درۆ لەسەر خۆیان بکەن بۆ بەدەستهێنانی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکانی وەک پەروەردە، چاودێری تەندروستی، یان تەنانەت دامەزراندن. لە هەندێک حاڵەتدا ئەم پچڕانە پەیوەندی نێوان ناسنامەی خۆ و ناسنامەی یاسایی دەبێتە هۆی ناڕەحەتی دەروونی توند، بە تایبەت لە نەبوونی پشتیوانی کۆمەڵگا یان پسپۆڕان کە بتوانن یارمەتی هەستیاری ڕەگەزی پێشکەش بکەن. چەندین شایەتحاڵی ئاماژە بەوە دەکەن کە کەسانی غەیرە دووانەیی تووشی توندوتیژی زارەکی و جەستەیی دەبن، جا چ لەسەر شەقام بێت، چ لە دامەزراوەکاندا بێت، یان تەنانەت لەسەر دەستی ئەندامانی خێزانەکەی. لە غیابی دانپێدانانی یاساییدا، بە دەگمەن تاوانباران لێپرسینەوەیان لەگەڵ دەکرێت. لەڕاستیدا ڕاپۆرتکردنی توندوتیژی دەتوانێت بگۆڕێت بۆ ئەزموونێکی توندوتیژتر، کە قوربانییەکە خراپ مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت و دووبارە لە ڕووی دەروونی یان جەستەییەوە لەلایەن هەمان دەسەڵاتەوە دەستدرێژی دەکرێتە سەر. ئەم بێدەنگییە زۆرەملێیە هەستی گۆشەگیری دروست دەکات، و دۆخی ترس و نائارامی قووڵتر دەکاتەوە. تەنانەت لەناو هەندێک بازنەی (بەرێوبەرایەتی)فێمینیست یان مافی مرۆڤ لە عێراقدا، هەندێک جار کەسانی غەیرە دووانەیی وەک "پەرشوبڵاو" یان "ناروون" سەیر دەکرێن و چەندین جار داوایان لێدەکرێت خۆیان ڕوون بکەنەوە، وەک ئەوەی مافی بوونیان پەیوەست بێت بە توانای خۆیان بۆ ڕوونکردنەوە لە چوارچێوەی گوتارێکی باڵادەستدا کە تەنها دووانەیەکان دەناسێت. لە کاتێکدا ناسنامەی ڕەگەزی دەبێ بەو شێوەیە وەربگیرێت کە هەیەتی: ڕاستییەکی کەسی کە پێویستی بە هیچ پاساوێک نییە. سەرەڕای هەموو ئەمانە، ناتوانرێت تەنیا لە پێگەی "قوربانی"ەوە باس لە کەسانی نادووانەیی بکرێت. هەروەها دەنگگەلێکن کە گوتاری جێندەری و کولتووری دادەڕێژنەوە و نۆرمە دامەزراوەکان دەخەنە ژێر پرسیارەوە و ئاسۆی نوێ بۆ بیرکردنەوە لە مانای ئازادی و خود دەکەنەوە. زۆرێکیان لە ڕێگەی هونەر، شیعر، مۆسیقا، یان تەنانەت پلاتفۆرمی سۆشیال میدیا، سەرەڕای سنووردارکردن و مەترسییەکان، خۆیان دەردەبڕن. لەم فەزایانەدا بەرخۆدان ترپە لێدەدات، جەستە دەبێتە گۆڕەپانێک بۆ خەبات و دەنگ دەبێتە ئامرازی مانەوە و بوون وخودبوون دەبێتە کردەوەیەکی بەرخۆدان. لە کۆتاییدا، پشتیوانیکردن لە کەسانی غەیرە دووانەیی نابێت تەنها لە هاوپشتی ڕەمزیدا سنووردار بێت، بەڵکو پێویستی بە پێداچوونەوەی قووڵە بەو پێکهاتە کۆمەڵایەتی و یاسایی و کولتوورییانەی کە هەموو شتێک دەچەوسێننەوە کە لەگەڵ پێوەرەکانیاندا ناگونجێت. هاوپشتی ڕاستەقینە لە گوێگرتن و خۆپەروەردەکردن و بەکارهێنانی زمانی گشتگیر و وەستانەوە بۆ مافی ئەوانی دیکە بۆ ئەوەی خۆیان بن، بەبێ ترس و شەرم و ڕوونکردنەوە دەستپێدەکات. نا دووانەیی بوون لە عێراقدا چاڵنجێکی گەورەیە- بەڵام هاوکات بەڵگەیەکی زیندووە لەسەر هێزی مرۆڤ بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەوڵەکانی سڕینەوە و ئینکاری. ئەم مرۆڤانە بوونیان هەیە، ڕاستەقینەن و شایەنی دانپێدانان و پاراستن و فەزان.
0 Comments
 لە کۆمەڵگا نەریتیەکان ،وەک کۆمەڵگەی عێراقی هاوسەرگیری گرنگترین رێکارە ئاینیەکانە کە زامنی بەردەوامی رەچەلەکیخیزان وهۆکاری پتەوکردنی خانەوادە و کۆمەڵگایە. ئەمەش چەمکی ڕەگەزی تاکەکان پێناسە دەکات، کە چاوەڕوان دەکرێت ژنو پیاوێک هاوسەرگیری لەگەڵ کەسێکی ڕەگەزی بەرامبەردا بکەن بۆ ئەوەی خێزانێکی نموونەیی پێکبهێنن. بەڵام ئایا ئەم چەمکەتەقلیدییەی هاوسەرگیری لەگەڵ واقیعی هەمەچەشنی ڕەگەزدا دەگونجێت، بە تایبەت لە ژێر ڕۆشنایی بوونی کۆمەڵگەی(ه،د،ر،ە،ج)دا؟ چۆن هاوسەرگیری نەریتی عێراقی دەتوانێت نادادپەروەرییەکی گەورە دەردەخات بەرامبەر ئەو کەسانەی کەلەگەڵ ئەم چوارچێوە تەقلیدییانەدا ناگونجێت؟ ئایا دەتوانرێت ئەم سیستەمە بگۆڕدرێت بۆ کەمکردنەوەی ئەو فشارەکۆمەڵایەتییەی کە هاوسەرگیریی نەریتی بەسەر تاکەکاندا دەیسەپێنێت؟ ئەمەیە کە لەم بابەتەدا باسی دەکەین.
هاوسەرگیری نەریتی: کۆت وبەندکردنی کۆمەڵایەتی نادادپەروەرانە لەسەر کۆمەڵگەی (ه،د،ر،ە،ج) . لە عێراقدا وەک زۆرێک لەو وڵاتانەی کە کولتوورێکی نەریتییان هەیە، هاوسەرگیری نێوان ژن و پیاو مۆدێلی باڵادەستە و لەڕووی کۆمەڵایەتی و ئایینیەوە قبوڵکراوە. جەخت لەوە دەکاتەوە کە هاوسەرگیری یەکگرتنی ڕەگەزییە بەپێی ڕۆڵە کۆمەڵایەتییەتایبەتەکان، کە پیاو پێویستە "سەرۆکی خێزان" بێت لە کاتێکدا چاوەڕوان دەکرێت ژن ڕۆڵی ژن و دایک بەجێبهێنێت. لەمچوارچێوەیەدا، تاکەکانی (ه،د،ر،ە،ج) کە لەگەڵ ئەم چەشنە ڕەگەزییە تەقلیدییەدا ناگونجێن، سەرەڕای ئەوەی لەگەڵ ئەم ڕۆڵەکۆمەڵایەتییەدا ناگونجێن، ناچارن هاوسەرگیری لەگەڵ کەسێکی نەگونجاو یاخود رەگەزیکی نەخوازراو بکەن لەگەل ئەوەی ئەمرۆلە نەگونجاوە بۆیان لەرووی کۆمەلایەتیەوە. ئەم سیستەمە فشارێکی گەورە دەخاتە سەر تاکەکانی (ه،د،ر،ە،ج)، ناچاریان دەکات بچنە ناو پەیوەندییەکەوە کەهاوسەرگیری نەریتی پێویستی بەوەیە لەگەڵ ناسنامەی ڕەگەزی خۆیاندا بگونجێن، کە لەگەڵ پێوەری کۆمەڵایەتیدا ناگونجێت. ئەمەش دەبێتە هۆی ئازارێکی توندی دەروونی و سۆزداری، بەو پێیەی تاکەکان ناچار دەبن لە پەیوەندییەکدا بژین کەناسنامەی ڕاستەقینەی ڕەگەزی خۆیان نیشان نەدات، لە کۆتاییدا دەبێتە هۆی هەستکردن بە نادادپەروەری بەرامبەر بە خۆیانو هەروەها بەرامبەر بە کەسی بەرامبەر کە ئەم پەیوەندییەیان لەگەڵدا هاوبەشە. نادادپەروەری پەیوەست بە خودی خۆت و هاوبەشی ژیان:دەرئەنجامە خراپەکانی هاوسەرگیری زۆرەملێ بۆ کۆمەڵگەی(ه،د،ر،ە،ج) یەکێک لە گەورەترین زیانەکانی دەرئەنجامی فشاری کۆمەڵایەتی و یاسایی لەسەر تاکەکانی (ه،د،ر،ە،ج) لە عێراقهاوسەرگیریە لەگەڵ کەسێکی نەخوازراوە لە رووی ڕەگەزیەوە، ئەو نادادپەروەرییەیە کە بەسەر هەموو کەسێکدا دەکەوێت: یەکەم، لەسەر خودی تاکەکەسەکە، و دووەم، لەسەر هاوبەشی هاوسەرگیری. نادادپەروەری بەرامبەر خودی تاکەکەس: کەسێک کە سەر بە کۆمەڵگەی (ه،د،ر،ە،ج) بێت و ناچارە هاوسەرگیری لەگەڵکەسێکی ڕەگەزی بەرامبەر بکات بۆ ئەوەی لە ڕووی کۆمەڵایەتییەوە قبوڵکراو بێت، لەوانەیە لە حاڵەتێکی دووانەی سۆزداری وڕەگەزیدا بژی. ئەم کەسە ناچارە لەگەڵ ڕۆڵی "مێرد" یان "ژن"دا بگونجێت بەبێ ئەوەی ئەم ڕۆڵە سروشتی یان ئاسوودە بێتبۆیان. ئەمەش دەبێتە هۆی کەڵەکەبوونی هەست و سۆزی نەرێنی وەک دڵەڕاوکێ و خەمۆکی، تەنانەت دەتوانێت ببێتە هۆیترس لە لەدەستدانی ناسنامەی خودی مرۆڤ لەژێر فشاری چاوەڕوانییەکانی کۆمەڵگادا. نادادپەروەری بەرامبەر بە کەسی بەرامبەر نادادپەروەری تەنها لە تاکەکانی کۆمەڵگەی (ه،د،ر،ە،ج) داسنووردار نییە، بەڵکوهاوبەشی هاوسەرگیریش دەگرێتەوە کە ناچارە هاوسەرگیری لەگەڵ کەسێک بکات کە هەمان بەها یان ناسنامەی ڕەگەزییانلەگەڵدا نییە. ئەم پەیوەندیانە زۆرجار ناهاوسەنگن، چونکە هەردوو هاوبەشەکە پەیوەندییەکی کراوە و ڕاستگۆیانەیان نییەسەبارەت بە پێداویستییە سۆزداری و سێکسییەکانیان. ئەمەش ڕەنگە ببێتە هۆی خیانەتێکی بێ مەبەست یان دابڕانیسۆزداری، کە هاوئاهەنگییەکی ڕاستەقینە لە نێوان ئەو دوو لایەنەدا نییە. ئایا دەتوانرێت گۆڕانکاری لە سیستەمی هاوسەرگیری نەریتیدا ڕووبدات؟ ڕەنگە گۆڕینی چەمکەکانی هاوسەرگیری نەریتی لە عێراقدا قورس بێت، بە لەبەرچاوگرتنی مێژووی دوور و درێژی نەریت وداب و نەریتی ڕەگداکوتاوی قووڵ کە پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان بەڕێوەدەبەن. بەڵام لەگەڵ پەرەسەندنی هۆشیاری کۆمەڵایەتیو زیادبوونی دیالۆگەکان لە دەوری پرسەکانی جێندەر و یەکسانی، دەرفەتێکی ڕاستەقینەیە بۆ هێنانەدی گۆڕانکارییەکی وردەوردە لەم سیستەمەدا هەیە. یەکێک لە هەنگاوە یەکەمەکان بەرەو گۆڕانکاری بڵاوکردنەوەی هۆشیارییە سەبارەت بە هەمەجۆریی جێندەری لەناو کۆمەڵگەیعێراقدا. پێویستییەکی بەپەلە هەیە کە تێبگەین کە ڕەگەز تەنها دووانەییەکی جێگیر نییە لە نێوان نێر و مێدا، بەڵکوسپێکترۆمێکی فراوانە کە ئەو کەسانە لەخۆدەگرێت کە لە نێوان ناسنامە ڕەگەزییە جیاوازەکاندا دەجووڵێن. هۆشیاری وپەروەردەکردن لەسەر ئەم پرسانە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ کەمکردنەوەی فشارەکان لەسەر تاکەکانی (ه،د،ر،ە،ج) کە بەپێیچەمکە نەریتییەکان ناچارن هاوسەرگیری بکەن. سەبارەت بە چەمکە تەقلیدییەکانی هاوسەرگیری، دەکرێت مشتومڕێکی کۆمەڵایەتی لەسەر چۆنیەتی دەستکاریکردنی ئەوچەمکانە هەبێت بۆ ئەوەی هاوسەرگیری لەسەر بنەمای ئارەزووی تاک بێت نەک ئارەزووی خێزان یان کۆمەڵگا، و نەک بە فشاریان بە زۆر، یان تەنانەت ئاسانکاری بۆ قبوڵکردنی ئەو پەیوەندییانە بکات کە پەیڕەوی لە نەخشە نەریتییەکە ناکەن. لەبریئەوەی وەک تاکە ئامرازێک بۆ بنیاتنانی خێزانێک بە هاوسەرگیرییەوە بچەسپێنرێت، دەتوانرێت شێوازی نوێی هاوبەشیلەبەرچاو بگیرێت کە ڕەنگدانەوەی جۆراوجۆری کۆمەڵایەتی و جێندەرییە. هەروەها بەرزکردنەوەی پشتیوانی خێزان یەکێکە لەو هۆکارانەی کە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە کەمکردنەوەی فشارەکانلەسەر تاکەکانی (ه،د،ر،ە،ج). ئەگەر خێزان و کۆمەڵگاکان زیاتر ئەو بیرۆکەیەیان قبوڵ بکردایە کە منداڵەکانیان دەتواننناسنامەی ڕەگەزی جۆراوجۆریان هەبێت، ئەوا ئاسانتر دەبوو بۆیان بڕیاری ڕۆمانسی خۆیان بدەن بەبێ ترس لە ڕەتکردنەوەیکۆمەڵایەتی. ئەم پشتگیرییە توانای تاکەکان بەرز دەکاتەوە بۆ بڕیاردانی ئازاد کە لەگەڵ ناسنامەی کەسی خۆیاندا بگونجێت. ئەنجام لە کۆتاییدا دەتوانرێت بڵێین گۆڕینی سیستەمی هاوسەرگیری نەریتی عێراقی پێویستی بە هەوڵی کۆمەڵایەتی بەرچاو هەیە،لەوانەش گۆڕینی تێڕوانینە کۆمەڵایەتییەکان بۆ ڕەگەز و پەیوەندییەکان. پێویستە لەوە تێبگەین کە هاوسەرگیری مەرج نییە لەنێوان ژن و پیاودا بێت، بەڵکو هەڵبژاردنێکە کە ڕەنگدانەوەی مافی خۆشەویستی و قبوڵکردنە. ئەگەر ئەو فشارە کۆمەڵایەتی وخێزانییەی کە تاکەکانی (ه،د،ر،ە،ج) ناچار دەکات بە شێوەیەکی نەریتی هاوسەرگیری بکەن، نەهێڵرێت، ئەوا دەتوانینکۆمەڵگایەکی قبوڵکراوتر و تێگەیشتووتر بنیات بنێین کە تێیدا هەمووان بە ئاشتی لەگەڵ ناسنامەی ڕەگەزی خۆیاندا بژین. |
